Qorxu imperiyası və ya Stalinizm xəstəliyi

Ständige Freundschaft mit Stalin.”Freundschaft mit Stalin ist die Gewähr des Sieges, des Friedens und der Zukunft” heißt es in dem Aufruf der Regierung der Deutschen Demokratischen Republik zum 70. Geburtstag von Generalissimus Stalin am 21.12.39.UBz: I.W. Stalin am SchreibtischAufn.: Illus-SNB 5.12.494636-49

Bilirəm tibbə belə bir xəstəlik məlum deyil. Psixologiya sahəsində də bu adda problem yoxdu. Amma stalinizm özlüyündə insanları müxtəlif psixoloji vəziyyətlərə salacaq güc ehtiva edir. Bəs nədir bu stalinizm xəstəliyi?

Yəqin ki, sizlər də mənim kimi nənələrinizin, babalarınızın yaşı qırxdan yuxarı olan tanışlarınızın SSRİ və Stalin haqqında danışarkən gözlərindəki parıltını görmüsünüz. “Ehh o illər” ilə başlayıb heyranlıqla davam edən söhbətləri çox dinləmisiz. Bax budur Stalinizm xəstəliyi. Bir millətin, toplumun öz qatilinə, onu məhvə məhkum edən şəxsə qarşı duyduğu sevgi..

Stalin hakimiyyəti boyunca despotizmdən bir addım belə geri atmadı. Halbu ki, sosializm ziyansız bir model olmalı idi. Ən zərərsiz modelini də Lenin hazırlamışdı.

Hələ Leninin sağlığında Stalin baş katib seçilir. Ancaq Lenin böyük təkidlə tələb edir ki, Stalini başqa, ikinci bir vəzifəyə keçirsinlər. Çünki o Stalinin xarakterindəki qəddarlığın gətirəcəyi fəsadları təsəvvür edə bilirdi. Hətta Stalinin Leninin ölümünə necə biganə yanaşdığı da çoxunuza məlumdur.

Bakı Kəndləri haqqında bilmədiklərimiz

Bakıda baş verən məlum hadisədən sonra Bakı kəndləri və onların tarixləri haqqında yazmaq qərarına gəldim. Çünki baş verən hər hadisənin kökündə onun özünə xas xüsusiyyətlər dayanır ki, bunun da kökləri çox-çox əvvələ gedir. Bəs Bakı kəndləri barədə tarix nə deyir?

Birinci Pyotrun səfəri zamanı Bakıda olmuş bir misyonerin yazdığına görə Bakı 34 kənddən ibarət bir əyalət şəhəri olub. 1870-ci ilin siyahısında isə Bakıda 41 kəndin olduğundan bəhs edilir. Bundan başqa 1865-ci ildə Bakı Quba poçt yolunun üstündə Mixayılkənd kəndi salınmış, sonralar baxımsızlıq ucbatından dağılmışdı.

Bakı kəndlərindən yaşayanların əksəriyyəti tatarlar idi.

Əvvəlcə özünü sonra uşağını tərbiyyə et

Bu yaxınlarda Allah ailəmizə gözəl bir əmanət bəxş etdi. Həyəcanlı gözləyişlərimizdən sonra oğlumuz dünyaya gəldi. Allah bütün balaları qorusun.

Bu yazını yazmaq qərarına oğlumun doğumundan sonra gəldim. Xəstəxanada gördüklərim və eşitdiklərim məcbur etdi. Ölkəmizdə abort sayı həyəcan təbili çalınacaq səviyyədədir. Ölkəmizdə 25000 dən artıq abort olunub ki, bunun da böyük əksəriyyəti qız uşağı olduğu üçün edilib. Ailələr gələcəkdə doğulacağı evladlarının, canlarından ruhlarından bir parçanın cinsiyyətini bəyənmədikləri üçün məhv edirlər. Bunun ən qatı qətldən heç bir fərqi yoxdur.

Bəs o yavruların qulaqlarının, burunlarının, minicik əllərinin, gül ətirlərinin yaranmasında onların hansı rolu var? Sadəcə olaraq heç bir rolları yoxdur. Bunun üçün nə pul ödəyirlər, nə də ki zəhmət çəkib bir orqan hazırlayırlar. Allah bunları ailələrə bir nemət kimi hədiyyə edir.

Evladlarını həsrətlə gözləyib cinsiyyətindən asılı olmayaraq ona ürəklərini açan valideyinlərin keçirdiyi hisslər isə ifadə oluna bilməz. Əsas məsələ isə bu əmanətlərin doğumundan sonra başlayır. Evladlarımız böyüyəcək və qərar vermək istəyəcəklər, düşünəcəklər, nələrisə görüb bəyənəcək və ya bəyənməyəcəklər. Beləliklə valideyinin əsas işi başlamış olur.

Uşaqları tərbiyyə etmək dedikdə qabağına qoyub da ağıllı cümlələr qoymaq başa düşülməməlidir. Evladları onsuz da sizin davranışlarınız, özünüzü aparmaq tərziniz tərbiyyə edəcək. Siz necəsinizsə evladlarınız da inanın ki, elə olacaq. Bu hər zaman beləmi olur? Əlbəttə ki, yox. Bəzən elə ailələrdən elə evladlar çıxır ki, sadəcə maşallah deyirsən. Amma bunlar istisnadır.

Bu hekayə məsələyə daha çox aydınlıq gətirəcək.

Dostları ilə gizlən qaç oynayan balaca qaçıb qonşunun toyuq hininə girir. Baxır ki, yuvada yumurta var. Balaca yumurtanı götürüb cibinə qoyur, evə gələndə isə anasına verir.

Bu hərəkəti qarşısında evladını danlamalı olan ana, evladının başını sığallayıb “afərin”deyir. Hərəkətinin ödülləndirildiyini görən uşaq tez-tez oğurluq edir. Bir dəfə toyuq, sonra qoyun, vaxt keçdikcə mal-qara oğurlamağa başlayır. Günlərin birində daha böyük oğurluq zamanı onu tuturlar. Məhkəmədən sonra edamına qərar verirlər.

Edam stolunda ondan son istəyini soruşurlar, o isə “anamın dilini öpmək istəyirəm” deyir. Bunu eşidəndə anasının gözləri yaşarır. Məhkum anasının dilini öpərkən dişləyib qoparır. Hamı bu hərəkət qarşısında təəccüblənir.

Hakim məhkumdan niyə belə etdiyini soruşur məhkumsa cavabında “yumurtanı evə gətirəndə mənə afərin dediyi üçün” deyib hadisəni danışır.

Hörmətli valideyinlər və valideyin namizədləri evladlar doğularkən oğru, cinayətkar, terrorist, şiddətə meyilli olmurlar. Sonradan sizlərin davranışlarınız, onların psixologiyalarına təsiriniz, sizdən gördükləri və cəmiyyət buna məcbur edir.

Balaca qıza məktub

Sən ey uzun hörüklü, gülər üz gözəl bala
Gülümsəyən gözündən, nur çilənir aləmə
Bu millətin tarixi əmanətdir sizlərə
Sal meylini kitaba, oxumağa, qələmə.
Elmli olsan əgər, gələcəkdə bir ailə
Sənin elm nurunla nurlanacaq biləsən
Neçə-neçə qanların qabağını almısız
Cahillik bəlasını məhv edəcən yenə sən.
Sən oxu ki, analar məktəb olsun hər evdə
Sən oxu ki, balalar kitabla boyansınlar
Yatmış, cahil, bixəbər
Olanlar oyansınlar.
Oxu bala, oxu sən
Haqqını qoru özün
Sən oxu ki, bu eldə
Duyulsun sənin sözün.
Uşaqlığın bitmədən
Uşağın, ərin olmaq
Öz evində körpə qız, yad evdə gəlin olmaq
Təkcə səni yox etməz, qırmaz ümidlərini
Təkcə sənin ananın artırmaz dərd sərini
Bir tarixi məhv edər, milləti soxar yerə
Sən elmli olmasan, ayıb bizə min kərə.

Mənim uşaqlıq xatirələrim (hekayə)

Heç vaxt yadımdan çıxmaz. 6-cı sinifin ikinci rüb tətilində idik. Havalar gah yağışlı olurdu gah da küləkli. Bizim üçün o qədər də fərqi yox idi. Onsuz da biz öyrəşmişdik. Hava necə olur olsun kefimiz həmişə yerində olurdu. Ən böyük dərdimiz səhər isti yataqdan çıxıb məktəbə getmək idi. Son vaxtlar havanın soyuması yorğanın altından çıxmaq işini əməlli başlı problemə çevirmişdi. Amma anam hər səhər bizdən əvvəl oyanar, soyuq, külək demədən bayırdakı balaca kürədə çayı qaynadar sonra gəlib bizi oyadardı. Üstümüzü də birdən açmazdı. Azacıq yorğanı qaldırar nəvaziş dolu səsi ilə qulaqlarımızı, ruhumuzu oxşayardı. Təbii ki, o vaxtlar bunu hiss etməzdik. Anamız bizim üçün bizi yuxudan edən şəxs idi. Öz-özümüzə deyinərdik. Hələ süfrə başına keçmək başqa bir aləm idi. Yazıq qadın ilan dili çıxarırdı ki, bir tikə çörək yeyək.

Sonun pəncərəsi

Ömər yaxşısan?

Səssizlik davam edir. Oğlunun səssizliyi biranlıq ananı ürkütdü. Bir anın içində ağlından bəlkə də minlərlə fikir keçdi. Qaçaraq oğlunun yatdığı yer yatağının kənarına gəlib onu qucağına aldı.

Öməərrr…

Uşaq ağır-ağır nəfəs alıb inildədi. –Atam gəlmədi?

İndi gələcək oğlum biraz da səbr et. Bəlkə də artıq gəlmək üzərədir. Su verimmi sənə bala?

Hərbi bilet

Aparıcı qonaqları salamladıqdan sonra verlişin mövzusunu elan etdi. Bu gün də verliş öz xəttinə sadiq qalaraq vətənpərvərlik mövzularında olacaqdı. Əvvəlcə qısa bir video göstərdilər. Videoda Azərbaycanın qədim adət-ənənələrindən, ipəyindən, min dərdin dərmanı sularından, təmiz dağ havasından, Təbrizdən, Borçalıdan, Sarı gəlindən bəhs edilirdi. Sonra xalqımızın tanınmış sənət nümayəndələrindən, şairlərindən yazıçılarından, qəhrəmanlarından bəhs edib hər zamankı kimi keçid aldılar Qarabağa. -Murad müəllim bildiyim qədər sizdə o dilbər guşələrin birində anadan olmusunuz-Aparıcı üzünü tanınmış dövlət xadimi Murad Daşdəmirova çevirdi. -Bəli mən Qarabağın qalası adlandırılan, xalqımızın qürur yeri, qarı düşmənlərimizin göz dağı olmuş Şuşadanam-Sonra təsirləndiyini, duyğulandığını ekran başındakı tamaşaçılara da hiss etdirmək üçün dərindən köks ötürdü. -Oraları xatırlayırsınız Murad müəllim. Bildiyim qədər sizi babanız Şuşanın məhşur tarzanlarından olub. Şuşada adlı sanlı ailələrdən birinin evladısınız.

Qaloş

-Allah ölənin yaxınlarına səbr versin. Qəbri nurla dolsun. Qızlarına oğullarına tövsiyyəm budur ki, ataları Rasim kişinin – elə bu an hamı bir ağızdan –Allah rəhmət etsin deyir- molla camaatı süzüb sözünə davam edir-ataları Rasim kişinin adına layiq evlad olsunlar. Oğul bala Sərxan atanın ocağını həmişə gur yandır.-sonra üzünü məclisin aşağı hissəsində dirəyə söykənib üzünü qaşıyan Rüfətə tutub –Bala sən də mərd kişinin mərd oğlusan yadından çıxartma haaaa..-Molla ərk yana barmağını Rüfətə silkələdi.

Rüfət xumarlı gözlərini mollaya zilləyib əlini yellədi. Sanki molla ilə əylənirdi.

-Hə başdan deməyi unutmuşam. Deyəcəksiniz ki, bu Rasim kimdi, Sərxan kimdir bu xumarlanan Rüfət kimdir.

O tərəflər…

O tərəflərin yazı yayı daha gözəl olur. Təbiyyətinin füsünkarlığı, cah cəlalı bir sözlə insanı ovsunlamaq üçün burda her şey var.

93-dən bərə bir hissəsi ermənistan tərəfindən işğal olunan Fizulidən danışmaq isdəyirəm. Bəlkədə deyəcəksiniz hansı cah-cəlaldan dəm vurursan xaraba qalmış kəndlərini görməmisənmi? Bəli görmüşəm həmdə aylarla o dağılmış, yandırılmış evlərin arasından keçərkən ürəy ağrısını hiss edərək görmüşəm. Rayon mərkəzinə gedən yolun qabağını kəsən daşları, ot basmış asfalt yolun bütün ağrı acısını sinəmdə çəkərək izləmişəm.

Ancaq nə dağıntılar, nədə ki millətin bu torpaqlara qarşı vəfasızlığı onun cah-cəlalını poza bilməyib, qürurunu qıra bilməyib.

Hələ Fizulinin bizdə olan kəndlərinin tarix hopmuş daşları, küçələrini demirəm. Insanı özünü başqa aləmdə hiss edir buralarda.

Aprel may aylarında uzaqdan da olsa görmək olur Fizulini. Alxanlıdan baxdıqca o dağları, dağların döşündə üstü parıldayan evlər, gecələr yollarında ulduz kimi sayrışan işıqlar. Bu gün o Fizulinin işığını erməni yandırsada, o üstü parıldayan evlərində düşmən yaşasada bizimdir o ellər, o obalar.

İnsan hərbi xidmətdə olanda daha çox əzab çəkir. Silah əlində, erməni səndən ən uzaqı yarımsaatlıq məsafədə amma heç nə edə bilmirsən. Bəzən bir daş məsafəsində dayanıb torpağın bağrında oyulmuş səngərdən baxmaq incidir insanı. Gözlə görüb ayaqla gedə bilməmək toxunur insana. Mən orda əmin oldum ki, biz heç də düşməndən qorxmuruq, qorxub qaçmamışıqda. Biz kimlərinsə qurbanına çevrilmişik. Avtomatına söykənib yanıqlı yanıqlı oxuyan əsgərin gözlərində gizlənib xilasımız.

Əmim Fizuli döyüşlərində iştirak edib. Yanıma gələndə gözlərinin dolduğunu unuda bilmirəm. Gün ərzində onlarla insanın gəlib uzaqdan dədə-baba yurduna baxması, döyüş yoldaşlarını xatrlayıb ağlayanların göz yaşları insanın ruhuna xəncər kimi saplanırdı.

Amma Fizuli o cahcəlalını hələ də insanın ruhunda hiss etdirir. Ora başqa dünyadır. Orda tarix özü danışır hər şeyi insana.

Yazmaq istəyib yaza bilməyəcəyi hisslərlə dolur insan oralarda. Qarşımızdakıların da kim olduğunu orda öyrəndim, arxa arxaya atılan iki güllədən qorxub yuvalarına doluşan dovşanlardan seçilməyən düşmən dayanıb qarşımızda.

Azad “Məhbus”

Dərindən ah çəkib gözlərini divarın yuxarı küncünə zillədi. Bir anlıq elə bildi ki, yuxarıdan aşağı nəysə süzülür. Həm də qapqara qan. Aşağı doğru divarlarda şıram açaraq ağır-ağır axırdı sanki. Yuxu görmədiyini bilirdi. Onu da bilirdi ki, son günlərin yorğunluğu, stresinin nəticəsi idi bütün gördükləri. Ancaq həqiqətən divarın, çala kötürləşmiş daşların rəngi fərqli idi. Nə qara kimi qara deyildi, nə də kir rəngi deyildi.

Bu illərlə  kamerada günahsız insanların ah naləsinin, iztirabının daşın bağrına qazıdığı rəngi idi. İki aya yaxın idi burda idi amma indi diqqət etmişdi buna. İzdirabın rəngi. Özü qədər rəngi də can sıxıcı idi.

Sonra yavaş-yavaş dostlarından, ailəsindən aldığı məktublara baxdı. İçindən birini əlinə alıb hər zaman etdiyi kimi burnuna yaxınlaşdırıb bərk-bərk qoxladı.